SAŞA PANĂ: ΕΦΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Saşa Pană

 Ἑφτὰ ποιήματα

Μετάφραση ἀπὸ τὴν ρουμανική: Δημήτρης Κανελλόπουλος

Προδημοσίευση ἀπὸ τὸ περιοδικὸ Ὀροπέδιο 

Σημειώσεις πάνω στὴ δροσιά

Χάρισέ μου μιὰ χούφτα ἀπ’ αὐτοὺς τοὺς σπόρους

τῆς αἰωνιότητας

Αὐτοὺς ποὺ ἐσὺ ἀποκαλεῖς λεπτὰ τῆς ὥρας

Γιατί ἀπ’ τὸν καθένα τους φυτρώνει μὲ συστολὴ

Μιὰ ἄρρητη ἐπιθυμία

Ὁ τόπος ποὺ φυτρώνει μία ἐπιθυμία

Μιὰ ὑποψία στάχτης

Μὲ τὴ ματιὰ ἀκονισμένη

Μέσα στὴ ματιά μου

Τὸ μειδίαμα σὰν πέπλο μὲ τυλίγει

Σὰν τὸ χαμόγελο τοῦ πικραμύγδαλου

Τὰ πλάσματα κρύβουν τὶς χαμένες ἠπείρους

Ἡ εὐτυχία ἀσύλληπτων τοπίων

Ἄφησα τὸ μέτωπό μου νὰ ξαποστάσει πάνω στὸ μηρό σου

Ζυγαριὰ ποὺ τὸ φῶς ζυγίζει

Καὶ ἀπ’ τὴ ζωὴ αὐτὸ

Δραπέτευσε χωρὶς ν’ ἀφήσει ἴχνη

Σὰν πάχνη ἀναζωογονητικὴ ποὺ χάνεται

Καθὼς τυλίγει τὸ ὁλόγιομο μὲ κρύο νερὸ τῆς πηγῆς, ποτήρι

Μὲς στὴ θολὴ ἁρμονία τοῦ σύθαμπου

Ὁ κῆπος καὶ ἡ νύχτα

Γλιστροῦν στὸ παραμύθι

Κι ἀπέκει, μιὰ ἄδεια κάμαρη ἡ σιωπή

ἀπὸ τὶς Ἀναχωρήσεις δίχως ἄγκυρα, 1947

Σκιά τῆς καρδιᾶς

Βγῆκες μέσα ἀπὸ μίαν ἀκουαρέλα

Κουρασμένη  καθὼς μία πολλὰ ὑποσχόμενη χαραυγή,

τὸ μεσημέρι

Ὄνειρο ἄγριου ραδικιοῦ ἢ σὰν χίμαιρα ἑνὸς μίσχου

Γεωμετρικὸς χῶρος τῆς ἀγάπης καὶ τῆς φιλίας

Μιὰ καληνύχτα, μὲ νοσταλγία κάτω ἀπ’ τὰ βλέφαρα

¦

Τί ὄμορφη λέξη: ἄνθρωποι

Σᾶς καλῶ στὴν εὐτυχία

Στὶς Μεγάλες Ὀμορφιὲς

Θὰ σᾶς λείψει ἐκεῖ πολὺ ἡ ζωή:

Δὲν εἶναι ἔκπληξη.

Θὰ γίνετε σκιές, πολλὲς σκιὲς

Ἀνάμεσα στὰ πιασμένα χέρια μεσ’ στὸ χορὸ

μιᾶς μέρας γιορτινῆς

Τῆς μέρας ποὺ ἦρθε ἡ νίκη πάνω στὸν ἐφιάλτη.

Ἀλλὰ οἱ Μεγάλες Ὀμορφιὲς

Εἶναι κι αὐτὲς σκιές:

Σὰν τοὺς σταλαγμίτες ποὺ τρέφονται ἀπ’ τὴ μνήμη:

Εἶστε παρόντες, ἥρωες καὶ μάρτυρες

Συχνὰ ψηλοί, καὶ χιονοσκεπεῖς, καὶ δίκαιοι

Μὲς στὶς παραμορφώσεις τοῦ καιροῦ

Μὲς στὰ μαρτύρια

Καὶ ἐντὸς τοῦ θανάτου.

ἀπὸ τὰ ποιήματα: Καὶ χωρὶς Φαντασία (1947) 

Σήμερα

Πόσα μυστικὰ εἶναι μέσα στὰ μάτια κλειδωμένα

Καὶ τὸ κλειδὶ τῆς οἰκουμένης, εἶναι ἡ Ἄνοιξη

Μὲ βῆμα σβέλτο

καὶ σκέψη καθαρὴ

Καλημέρα

Ζωὴ

ἀπὸ τὸν Κύκλο

Τὸ χρῶμα τοῦ καιροῦ  (1948-65) 

Ἀγωνία 

Τὰ δέντρα εἶναι μαῦροι σκελετοὶ

Φρουροί στὴν μέσα νύχτα.

Σ’ ἕνα κλαρί, ἕνα φυλλαράκι ἀργοπεθαίνει

Κι εἶναι ἡ ψυχή σου σήμερα μιὰ κρύπτη, ποιητή

Τὸ χέρι ποὺ συντρίβει πέρα δώθε

Τὸ στρόβιλο τῶν φύλλων –χαλκόχρωμα– μπουκέτα

Ἀλλὰ ψηλά, πάνω σ’ ἕνα κλαρί, μιὰ μονωδία

Τὸ φυλλαράκι ποὺ στενάζει ἀργοπορημένο

Ὁ θάνατος γύρω του τὸ στρώνει

Ἡ ψυχή σου σήμερα μιὰ κρύπτη εἶναι, ποιητή

Καὶ πέφτει τ’ ἀργοπορημένο φύλλο

Μέσα στὸ στρόβιλο χωρὶς ρυθμό…

Τὸ λιόγερμα τοῦ φθινοπώρου ἀργεῖ, στὸ χρῶμα

τῆς σκουριᾶς βαμένο.

Εἶναι ἡ ψυχή σου –φύλλο φθισικό- ποὺ ἀργοπεθαίνει

Ποὺ πέφτει μ’ ὅλα του μέσα στὸν στρόβιλο!

Σιωπή- Ἀγωνία…

ἀπὸ τὸν Λογαριασμὸ ἑνὸς πεθαμένου (1926) 

Ἀντίο! 

Περπάτα πάνω σ’ ὅτι μὲ θυμίζει

Νυχτικὰ ἀπ’ τὴν πηγὴ σὲ σκεπάζουν

Ἕνα κοτσύφι γραντζουνάει τὴ σιωπὴ

Μ’ ἕνα γρατζούνισμα θεσπέσιο

Μιλᾶ μὲ Λέξεις χαιρετᾶ τὰ φύλλα

Τὰ μάτια ξεπλυμένα στὸ φῶς

Τὸ μέτωπο εἶναι μιὰ πίστα γιὰ τὶς ἀγέλες τῶν ἔκπληκτων

Οἱ κοφτερὲς οἱ σκέψεις σημαίνουν πανικὸ

Ἕνα παράθυρο ἀνοίγει στὴν καρδιὰ

Σὰν μαγαζάτορας πάνω στὴν πέτρα σκαλισμένος

Ἀπὸ τὰ περιδέρεα τῆς λογοκλοπῆς μία αἴσθηση πικρὴ

Πόσα χρώματα κριστάλλινα

Ὁ ποταμὸς εἶναι ἕνας δίσκος τῶν δακρύων

Ἡ ἀλήθεια τόσο κοντὰ

Τόσο νόστιμη

Τὰ δάχτυλα-τὰ δάχτυλα τῶν μεταξοσκωλήκων

Ἀστραφτερὴ ὀμορφιὰ

ἀπὸ τὸ Ταξίδια μὲ τὸν Ὀδοντωτό 1934

Πτώσις καρδιᾶς

τῆς Mary Ange

Ὁ ποιητὴς ἀγάπησε τὸ δρόμο ἀνάμεσα στὶς ἑλικοειδὴς διαφάνειες

Τὶς νύχτες μὲ τὸν ὁλάνθιστο, σὰν φόρεμα χορεύτριας οὐρανὸ

Κάτω ἀπ’ τ’ ἄλικα κλαδιὰ ποὺ κρύβονται τ’ ἀηδόνια

Σκουλαρίκια ἀπὸ σιντέφι ἐμποτισμένα στὸ ὑπογάστριο

Κι ἕνας τραγουδιστὴς ἀλάνθαστος κρυμμένος μέσα σ’ ἕνα

χοντροκόκαλο λαρύγκι

Ἔμεινε στὴ συνέχεια μὲ τὴν πολιτική

Ἀγαπᾶ τὰ κρίνα τὰ ἀνείπωτα, τὸν ὄνυχα καὶ τὸν ὁρίζοντα

Συναντιοῦνται ζωντανοὶ ἀλλοῦ

Ἡ ἀνάμνηση τοῦ θαύματος παραμένει κλειστὴ

Στὸ κλειδωμένο, εὔθραυστο σκρίνιο τῆς νοσταλγίας

Μιὰ θύμηση ναοῦ χτισμένου γιὰ νὰ ἐρειπωθεῖ

Προσεχῶς

ἕνα δάχτυλο στὸ στόμα

ἕνα πεπιεσμένο φύλλο

Μπορεῖ καὶ μία λέξη μπορεῖ μιᾶς ἄλλης καρδιᾶς ἡ φορᾶ

Μιὰ ἀπάντηση τῶν παραισθήσεων μουρμούρισε μὲ φρίκη

Νὰ μὴ ξυπνήσει ἡ σέσουλα ἀπ’ τὸ φῶς

Ὁ κλειδωμένος νάρδος τῶν Σεβρῶν

Στὸ περίγραμμα τῆς ἀγαπημένης

Φρέσκια σὰν τὴ δροσιὰ τῶν πρωινῶν τοῦ Ἀπρίλη

Μὲς στὸ γλυκὸ ραχάτι

ὄαση ἐν ἀναμονῇ

Ἀπὸ τὸ Ταξίδι μὲ τὸν Σχοινοδρόμο  1934 

Ὁ Saşa Pană πορτρέτο ἀπὸ τὸν  Victor Brauner

ΕΡΓΟΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Η ΖΩΗ ΤΟΥ

Ὁ Saşa Pană, λογοτεχνικὸ ψευδώνυμο τοῦ Alexandru Binder γεννήθηκε στὶς 8 Μαρτίου 1902 στὸ Βουκουρέστι, ὅπου ἄφησε καὶ τὴν τελευταία του πνοὴ στὶς 22 Αὐγούστου τοῦ 1982. Ἐμφανίστηκε στὰ γράμματα ὡς μέλος τῆς ρουμανικῆς avant-garde ἀπὸ τὸ πρῶτο ἥμισυ  του 20^οῦ αἰώνα. Γιὸς τοῦ γιατροῦ David Binder. Σπούδασε στρατιωτικὴ ἰατρικὴ ἀλλὰ τὸν κατέκτησε ἡ Λογοτεχνία. Ὑπῆρξε ἕνα ἀπὸ τὰ σημαντικότερα στελέχη τοῦ κινήματος τῆς ρουμανικῆς avant-garde, ντανταϊστὴς στὴν ἀρχὴ καὶ κατόπιν σουρεαλιστής.  Ἐμφανίστηκε μὲ τὴν ποιητικὴ συλλογὴ Ἡ θλίψις ἑνὸς θνήσκοντος τὸ 1926. Τὸ 1929 ἐκδίδει τὸ πρωτοποριακὸ περιοδικὸ  unu καὶ δημιουργεῖ τὸν ὁμότιτλο ἐκδοτικὸ οἶκο στὸν ὁποῖο ἐξέδωσε ἔργα τῶν Urmuz, Tristan Tzara, Stephan Roll, Ilarie Voronca, Vasile Dobrian καὶ ἄλλων. Ὅπως οἱ περισσότεροι λογοτέχνες τῆς ρουμανικῆς  avant-garde ἔτσι κι ὁ Saşa Pană τυπώνει ἀναρίθμητα κείμενα μικρῆς ἔκτασης ποὺ τοποθετοῦνται ἀνάμεσα στὸ διήγημα, στὸ ρεπορτάζ, στὸ πεζοποίημα ἢ στὸ ἄρθρο μὲ χαρακτήρα μανιφέστου.

Ἀνάμεσα στὸν Νοέμβριο τοῦ 1944 καὶ τὸν Μάρτιο τοῦ 1947, ὁ Saşa Pană ἐξέδωσε τὸ πρωτοποριακὸ λογοτεχνικὸ περιοδικὸ  Orizont (42 τεύχη). Ἐπίσης εἶναι δημιουργὸς μερικῶν ἀπὸ τὶς καλύτερες μεταφράσεις στὴν ρουμανικὴ γλώσσα, ἔργων τῶν Paul Eluard, Jean Cassou, Loys Masson.

ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ

Ἡ θλίψις ἑνὸς θνήσκοντος, Στροφὲς συνηθισμένες, Ἐκδόσεις Ἀγώνας, Βουκουρέστι 1926.

Διαγράμματα, ἐκδόσεις unu, Βουκουρέστι, 1930 (μὲ ἕνα πορτρέτο καὶ σχέδια ἀπὸ τὸν Victor Brauner)

Echinox arbitrar, ἐκδόσεις unu, Τυπογραφεῖο τοῦ Ἐργαστηρίου Γραφικῶν τεχνῶν Τὸ Ἀστέρι τῆς Τέχνης, Βουκουρέστι, 1931 (ἐξώφυλλο καὶ 6 σχέδια ἀπὸ τὸν M.H. Maxy, σὲ 150 ἀριθμημένα ἀντίτυπα)

Ἡ ρομαντικὴ ζωὴ τοῦ Θεοῦ, ἐκδόσεις unu, Βουκουρέστι, 1932 (μὲ ἕνα σχέδιο ἐκτὸς κειμένου τοῦ Jean David, σὲ 150 ἀριθμημένα ἀντίτυπα)

Ἡ λέξη φυλαχτό, ἐκδόσεις unu, Βουκουρέστι, 1933 (μὲ ἕνα σχέδιο τοῦ Marcel Iancu, σὲ 200 ἀριθμημένα ἀντίτυπα)

Ταξίδι μὲ τὸν σχοινοδρόμο, ἐκδόσεις unu, Βουκουρέστι, 1934 (μὲ ἕνα πορτρέτο ἀπὸ τὸν M.H. Maxy, σὲ 349 ἀριθμημένα ἀντίτυπα)

Τὸ χορτάρι τῶν θηρίων, ἐκδόσεις unu, Βουκουρέστι, 1937

Vladimir, ἐκδόσεις unu, Βουκουρέστι, 1938 (σὲ 96 ἀντίτυπα)

Βουνὰ ἀνησυχία νυχτερινή, ἐκδόσεις unu, Βουκουρέστι, 1940 (μὲ σχέδια τοῦ Man Ray, σὲ 180 ἀριθμημένα ἀντίτυπα)

Προμετωπίδα στὸ ποίημα Φῶς στὴν ἐπιφάνεια, ἐκδόσεις unu, Βουκουρέστι, 1942

Γιὰ τὴν Ἐλευθερία, 1944/1945

Διακήρυξη, 1945

Ἀναχωρήσεις χωρὶς ἄγκυρα, ἐκδόσεις unu, Τυπογραφεῖο τοῦ Ἐργαστηρίου Γραφικῶν τεχνῶν Τὸ Ἀστέρι τῆς Τέχνης, 1946

Ποιήματα χωρὶς φαντασία, ἐκδόσεις Socec & Co., Βουκουρέστι, 1947

Ποιήματα καὶ Ποίηση ἐπιλεγμένη ἀπὸ τὰ βιβλία καὶ ἀπὸ τὸ συρτάρι, 1925-1965, ἐκδόσεις Γιὰ τὴν Λογοτεχνία, 1966 (πρόλογος τοῦ Mihail Petroveanu, 3680 ἀντίτυπα)

Πεζοποιήματα, ἐκδόσεις Minerva, Βουκουρέστι, 1971 (πρόλογος ἀπὸ τὸν Laurenţiu Ulici)

Τὸ χρῶμα τοῦ Χρόνου, Ποιήματα ἐκδόσεις Cartea Romaneasca, Βουκουρέστι, 1977 (πρόλογος ἀπὸ τὸν Mihai Gafiţa κι ἕνα πορτρέτο τοῦ 1929 ἀπὸ τὸν Victor Brauner)

ΠΕΖΑ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΑ

Ὁ Σαδισμὸς τῆς Ἀλήθειας, ἐκδόσεις unu, Βουκουρέστι, 1936 (μὲ σχέδια τῶν Victor Brauner, Marcel Iancu, Alfred Jarry, Kapralik, Jules Perahim, Pablo Picasso, Man Ray καὶ Jacques Vache, σὲ 358 ἀριθμημένα ἀντίτυπα)

Προσεκτικὸς στοὺς καλοὺς τρόπους, colaje, ἐκδόσεις unu, Βουκουρέστι, 1942

Tîlbîc, Tureatcă  & Co., ἐκδόσεις Socec, Βουκουρέστι, 1948 (ἐξώφυλλο καὶ δέκα ζωγραφιὲς τῆς Marcela Cordescu)

Cordonul sanitar, 1949 Συλλογή: Cartea Poporului (nr. 17), E.S.P.L.A.

Ὑπῆρχε μία φορά... καὶ δὲν θὰ ξαναϋπάρξει! Νουβέλες ἀπὸ τὸν Sasa Pana, Κρατικὲς Ἐκδόσεις, Βουκουρέστι, 1949

Ἡ Ἀποστολὴ πρέπει νὰ ἐκτελεστεῖ, 1950

Στὴ γειτονιὰ τῶν μετοικούντων. Διηγήσεις καὶ Σκιαγραφήματα, Ἐκδόσεις γιὰ τὴν Λογοτεχνία, Βουκουρέστι, 1965 (ἐξώφυλλο ἀπὸ τὸν Harry Guttman)

Aurel Mărculescu, Άλμπουμ, Editura Meridiane, Bucureşti, 1967

Γεννημένος τὸ ’02 (1902): Ἀναμνήσεις, ἡμερολογιακὰ φύλλα, ἀναπολήσεις, ἐκδόσεις Minerva, Βουκουρέστι, 1973

ΘΕΑΤΡΙΚΑ

Τὸν ἀνταγωνισμὸ αὐτὸν τὸν καταλαβαίνω κι ἐγώ!, Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὴν Καλλιτεχνικὴ Παιδεία, D.S.P.A., Ἰανουάριος του 1949 (σὲ συνεργασία μὲ τὴν Μάγια Ραντοβάν.

Teatru mic, D.S.P.A., 1950 (ἕξι μικρὲς πράξεις)

Ὁ Saşa Pană καὶ ὁ Ştefan Roll, στὴν περίφημη Laptărie-La Enache (Γαλακτοπωλεῖο-Στοῦ Ἐνάκη), γαλακτοπωλεῖο ἰδιοκτησίας τοῦ Stefan Roll καὶ κέντρο τῆς ρουμανικῆς avant-garde σὲ ὅλη τὴν περίοδο τοῦ Μεσοπολέμου. Πίσω τους ἡ «ἀγελάδα» ποὺ εἶχε ζωγραφίσει ὁ Victor Brauner.