Η.Χ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΡΩΜΗ 2007: ΒΟΤΑΝΙΚΕΣ ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ

Ἠλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος

Ρώμη 2007:

βοτανικὲς ἐντυπώσεις

γιὰ τὴν Νιόβη — τὴν ἀθώα τῶν κήπων…

     Μᾶς ἔχει σημαδέψει (ἐννοῶ τὴ γενιά, στὴν ὁποία ἀνήκω) ἐκείνη ἡ ἐκρηκτικὴ περίοδος τοῦ ἰταλικοῦ κινηματογράφου — ἐκείνη ἡ καταιγιστικὴ ἄνθηση τοῦ νεορεαλισμοῦ τῆς δεκαετίας, κυρίως τοῦ ’60, μὲ τὴν ἀκένωτη πλειάδα σκηνοθετῶν καὶ ἠθοποιῶν καὶ (θὰ πρέπει νὰ προσθέσω) μὲ τὸν κυρίαρχο καὶ τελεσίδικο τρόπο ποὺ ἡ μουσικὴ ὑπόκρουση παγίωνε, κάθε φορά, τὰ διαδραματιζόμενα.

    Ἀπὸ τότε εἶχα ἐπισημάνει ἕνα ἐξωκινηματογραφικὸ γεγονός : ὁσάκις ἡ δράση ἐξελισσόταν στὴ Ρώμη, ἤ, στὰ πέριξ, μὲ ἐντυπωσίαζαν οἱ δεντροστοιχίες μὲ τὶς κουκουναριές: ἡ συναρπαστικὴ ὀμορφιὰ αὐτοῦ τοῦ δέντρου, ἡ γαλήνη ποὺ ἀποπνέει, ἡ ρώμη του καὶ — γιατί ὄχι; — μιὰ μυθικὴ αἴσθηση μὲ τὴν ὁποία σὲ περιβάλλει.

GIB MIHAIESCU: Η ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ

Gib Mihaiescu

Ἡ Ὑποχώρηση

 Ἀπόδοση στὰ ἑλληνικά*: Δημήτρης Κανελλόπουλος

Κάτω ἀπὸ τὸν μουντὸ οὐρανὸ τοῦ Φθινοπώρου, καὶ γιὰ τρεῖς μέρες στὴ σειρὰ ὑποχωροῦσε  μία ἀτέλειωτη γκρίζα στρατιά. Μεγάλα, ἄτακτα τμήματα, ὁμάδες ἀπομονωμένες, σκόρπιοι φαντάροι, καβαλάρηδες καὶ πεζικάριοι πάνω σὲ καρότσες ἢ σὲ πάνω πυροβόλα περνοῦσαν κατὰ τμήματα σὲ μία ἀτέλειωτη ἀνακατωσούρα. Κοπάδια ἀνθρώπινα χωρὶς σχῆμα καὶ χωρὶς καθοδηγητές·  ἦταν μάταιο νὰ ψάξεις κάποιον μέσα σ’ αὐτὴ τὴν ἀναμπουμπούλα. Μιὰ ἀόρατη δύναμη τοὺς ἔσπρωχνε ὅλους ἀνεξαιρέτως· ὁ ἴδιος σταθερὸς στόχος, ἕνα ἄστρο ὁδηγὸς χαμένο στὴν μόλις ὁρατὴ ἀνατολή, ποὺ μόνο τὰ μάτια τῶν φυγάδων θαρρεῖς πὼς ἔβλεπαν.

Ἀπὸ τὸ βρώμικο τζάμι της, τὸ καλυμμένο ἀπὸ τὴν πάχνη, ἡ Ἀντίτσα, τοὺς ἔβλεπε νὰ περνοῦν. Ἀλλὰ ὁ δικός της ἄνθρωπος φαίνεται πὼς τράβηξε σὲ ἄλλους δρόμους, ἂν δὲν ἄφησε τὰ κοκαλάκια του σὲ καμιὰ βουνοπλαγιά!

Τὴν τέταρτη μέρα δὲν πέρασε κανείς. Ὅταν ἔπεσε τὸ σούρουπο ἡ Ἀντίτσα σκέφτηκε, πὼς ἀπὸ τώρα κι ὕστερα, πρέπει νἄρχεται ἡ σειρὰ τῶν ἐχθρῶν. Ἔνοιωθε τὴν καρδιὰ της σφιγμένη ἀπὸ ἕναν παράξενο κι ἐνοχλητικό φόβο. Τί θὰ συμβεῖ ἄραγε τώρα; Ἐδῶ στὴν ἄκρη τοῦ χωριοῦ, τόσο μακριὰ ἀπ’ τ’ ἄλλα σπίτια, τῆς φαινόταν πὼς ὅλος ὁ κόσμος εἶχε ὑποχωρήσει μαζὶ μὲ τοὺς φαντάρους. Αἰσθάνεται τόσο μόνη καὶ μιὰ κρυάδα κοφτερὴ διαπερνᾶ ὅλα τὰ μέλη τοῦ σώματός της. Ἡ ἀπέραντη σιγῆ τὴν καταβάλλει· αἰσθάνεται μιὰ κούραση στὰ πόδια καὶ ἀποκαμωμένη πέφτει πάνω στὰ στρωσίδια.

AUREL ZAREMBA: ΑΝΟΙΓΜΑ (ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ)

Jules Perahim: Στὸ γάμο

Aurel Zaremba

Ἀποσπάσματα 

ἀπὸ τὸ ποίημα “Ἄνοιγμα”

Ἀπόδοση στὰ ἑλληνικὰ Δημήτρης Κανελλόπουλος

3

Ὁ ἀέρας βάφει τὶς ψυχὲς

χορεύει τὸ οὐράνιο τόξο

ἡ τεμπελιὰ στὰ ἀσημένια μπράτσα

πλημμυρίζουν τὶς ὄχθες

φύλλα κασσίτερου ἐκτείνονται

κελαϊδίσματα

τὸ δάσος σὰν ἕνα σάλι

σοῦ τινάζει τὰ κρόσσια

στὴν ζαλατίνα τοῦ πρωινοῦ

στὰ κλαδιὰ ἀνθίζουν πουλιὰ

7

τὸ χῶμα ἀποσυντίθεται

ἰδρώνοντας στοὺς πόρους τῶν οἰμωγῶν

οἱ μίσχοι τῶν λουλουδιῶν

κρατοῦν τὴν ἐνορχήστρωση τοῦ κάμπου

οἱ ἀντένες τοῦ ἥλιου

μαζεύουν τὰ ὑπολείμματα τῆς νύχτας

κρεμασμένα ἀπὸ τὴ μούρη τῶν ἀγελάδων

τὰ ρυάκια τραμπαλίζονται σὰν ἕνα δίχτυ

οἱ σαϊτιὲς τῶν πουλιῶν

ἀποσπῶνται ἀπὸ τὸ φράγμα τοῦ δάσους

τὸ φουλάρι τῶν ἁμαξάδων

τυλίγεται στὴν κουβαρίστρα τῶν δέντρων

οἱ γάτες τῶν πανσέδων

κλώθουν τὸν κισσὸ τοῦ φωτὸς

11

Ἡ καπνιὰ τοῦ πέπλου

κυκλωμένη ἀπὸ τὸ φίλντισι τῶν ὤμων

ἔκλεισαν οἱ γραμμὲς τοῦ φωτὸς

μὲ ὁλοκαίνουργιες κλειδαριὲς

λευκὰ γεφύρια στρώνουν

σὰν τὰ τραπεζομάντιλα

τὸ ρίγος τῶν καραβιῶν

μὲ ὑδάτινα πανιὰ

εἶναι σκεπασμένα τὰ νερὰ

μὲ τὰ πανιὰ τῶν καραβιῶν

οἱ φωνὲς τῶν μικρῶν ψαράδων

σὰν τὸ πέταγμα τῆς πεταλούδας

ἀνάμεσα στὰ εἴδη – τῶν ματιῶν τὰ κιγκλιδώματα

οἱ ματιὲς σὰν περιστέρια

πέφτουν πάνω ἀπὸ τὴν πόλη

στρωμένοι οἱ δρόμοι μὲ χαλιὰ

τὰ τόξα τῆς νύχτας

ἄνθισαν φῶτα τεχνητὰ

τὸ βῆμα ξεθάβει ἤχους τοῦ παρελθόντος.

Ὁ Aurel Zaremba ἢ A. Zaremba γεννήθηκε στὶς 21 Ἰουλίου 1908 στὸ Ἰάσιο τῆς Ρουμανίας κι ἔφυγε ἀπὸ τὴ ζωὴ στὶς 9 Αὐγούστου τοῦ 1930. Εἶναι γνωστὸς καὶ μὲ τὸ ψευδώνυμο Azar. Ποιητὴς τῆς ρουμανικῆς avant-garde. Ὑπῆρξε διευθυντὴς ἔκδοσης τοῦ περιοδικοῦ XX-Σύγχρονη Λογοτεχνία, συνεργάτης μὲ τὸ περιοδικὸ unu τοῦ Saşa Pană καὶ συνεργάτης τοῦ περιοδικοῦ Prospect ποὺ ἐξέδιδε ὁ φίλος του Virgil Gheorghiu. Δὲν ἐξέδωσε κανένα βιβλίο στὴν διάρκεια τῆς σύντομης ζωῆς του. Μετὰ τὸ θάνατό του, ὁ Saşa Pană, τὸ 1933, συγκέντρωσε καὶ ἐξέδωσε τὰ ποιήματά του σ’ ἕναν τόμο ὑπὸ τὸν τίτλο Deschidere (Ἄνοιγμα), σὲ 151 ἀντίτυπα, μὲ πορτραῖτο του τὸ ὁποῖο  φιλοτέχνησε Jules Perahim. Ποιήματα τοῦ Aurel Zaramba ἀποδίδονται γιὰ πρώτη φορὰ στὰ ἑλληνικά.

VIRGIL CARIANOPOL: ΤΡΙΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

Virgil Carianopol

ΤΡΙΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

ΣΑΣΑ

σάσα¹

σὲ ἀναζητοῦσα ἐκείνη τὴ νύχτα

ὅταν μὲ κύκλωναν τὰ οὐρλιαχτὰ

ἀπ’ τὰ ὁποία δὲν μποροῦσα νὰ βγῶ

ἀλλὰ καὶ τί λύκος κατεδίωκε τὸ ἐλάφι μὲς στὴν κουβέντα ἀποβραδὶς

γιατί δὲν γύρισες στὴ βάση

πλάι στῆς νύχτας τὸν ὦμο ἀπὸ μελάνι;

ποὺ πάνω του οἱ ἀετοὶ ἔχουν φωλιὲς γιὰ ν’ ἀκουμποῦν τὰ πρωινά;

τί ὡραία ποὺ λαμπάδιαζε ἡ ἱστορία στὸ χέρι σου

καὶ πὼς γυρίζαν τὰ βουνὰ

μετὰ τὶς χοροεσπερίδες στὸ unu².

σάσα σάσα

ἄλλοτε ἤσουν πιὸ ὄμορφος ὅπως οἱ κῆποι τῆς Σεμίραμις 

μιλοῦσαν οἱ ἄνθρωποι γιὰ σένα καθὼς μιλοῦν γιὰ ἕναν πόλεμο

μιλοῦσαν οἱ ἄνθρωποι γιὰ τὰ ποιήματά σου καθὼς μιλοῦν γιὰ μία ἐπανάσταση

ἀλλὰ σὰν ἔβγαινα ἀπ’ τὸ ὄνειρο τὰ δέντρα τρέχαν, μ’ ἔπαιρναν κατόπι

ὅπως τρέχουν πίσω ἀπ’ τὰ τρένα

ΜΟΝΟΣ, ΜΟΝΟΣ

  

Ἀναχωροῦμε. Δὲν ὑπάρχει δρόμος οὔτε ἐπιστροφὴ

τίποτε ἔξω ἀπὸ ἐμᾶς ἐκεῖ ποὺ πᾶμε ἐσὺ κι ἐγὼ

μὲ πρόθεση ν’ ἀναρριχηθοῦμε στὸν κρυσταλλένιο βράχο

                        ἑνὸς ἀλαλαγμοῦ.

Περνοῦν στὸ πλάι μας οἱ θύελλες

μὲ μακριὰ φορέματα

ξέρουν αὐτὲς νὰ χορεύουν, ξέρουν ν’ ἀγαποῦν.

Οἱ ποταμοὶ δολοφονημένοι καρτεροῦν

ποταμοὶ μ’ ἐρεβώδεις ὀπὲς

                        στὸ λαιμὸ τοῦ φεγγαριοῦ

μᾶς παρατηροῦν μᾶς καλοῦν

Περίπου μᾶς χαιρετοῦν

ὑπάρχουν ἐδάφη κι ἄλλοι πλανῆτες

ὅπου τὸ αἷμα ἐξαντλημένο

πέφτει ἀπ’ τὸ μέτωπο στὸ μπράτσο.

Ἀλλὰ ταυτόχρονα εἶμαι μόνος. Δὲν ὑπάρχει κανεὶς

νὰ μοῦ βγάλει τὴ λέξη ἀπὸ τὸ στόμα ὅπως βγάζουν τὸ φίμωτρο

Γύρω ἐπιμένουν οἱ ἄνθρωποί μας ὄμορφος ἀτμὸς

Ἡ μοναξιὰ στὴν ἀκοὴ σὰν ἕνα πουλάκι.

Ἁπλώνω τὰ χέρια κι ὅλα χάνονται.

Ἦσαν ὀπτασίες;

Ἀναχωροῦμε, ἀναχωροῦμε μὲ τὸν πόνο νὰ διογκώνεται ὅπως μπροστὰ ἀπὸ μία λούπα

                                                                                

καὶ ταυτοχρόνως δὲν εἶναι κανεὶς

οὔτε θαλασσοπόροι

οὔτε ἄνεμοι

οὔτε ἡ ἐποχὴ σὰν τοῦνελ γιομάτο ἀκόμη

                        Ἀπ’ τὸν καπνὸ τῶν διακοπῶν τοῦ 1933.

Ἀπὸ τὴ συλλογὴ

ἕνας ὠκεανός, ἕνα μέτωπο στὴν ἐξορία,

ἐκδόσεις unu, 1934

ΤΑ ΠΡΩΙΝΑ Ή ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΦΩΤΙΕΣ

Ἐδῶ, ναὶ ἐδῶ μὲ λόγια καθαρὰ

            τρέχω κουρασμένος

σὰν μιὰ συγγνώμη πέφτω στὰ γόνατα

ἀναγνωρίζοντας ἀνάμεσα στὰ δάχτυλα

            τὸ ἀκριβὸ νῆμα μιᾶς ἀναμονῆς.

Σὲ ὑψώνω

σ’ ἕνα arpeggio μιὰ χλωμάδα

καὶ ἡ σκέψη μου ὅπως ἕνας τουρίστας πεινασμένος

σκαρφαλώνει πρὸς τὸ λευκὸ ψωμὶ τῶν χιονισμένων βουνῶν

Ἔτσι περιμένω

τὶς γαλακτοπώλισσες μὲ τὸ ζεστὸ ἀφρόγαλα τοῦ πρωινοῦ

μέσα στὴ θορυβώδη ὕπαρξή τους.

Θ’ ἀναγνωρίσουμε ἕνα ρίγος κάποιο φθινόπωρο

στὰ ζεστὰ ἐνδύματα τῆς φωτιᾶς.

Τότε θὰ προσπαθήσω μία θλίψη

ποὺ μ’ ἀγγίζει

ὅπως ἡ κόψη ἑνὸς σπαθιοῦ

νὰ τὴν βυθίσω σ’ ἕνα χῶμα

μὲς στὴν αἰωνιότητα μὲ τὴ λαλιὰ τοῦ πετεινοῦ.

Ἀλλὰ οὔτε ἕνας ἄνθρωπος δὲν θὰ ὑπάρξει,

οὔτε μιὰ σφαίρα

νὰ θωπεύσει τὸ κόκκινο σίδερο ἀπὸ τοῦ πεταλωτῆ τὸν ὀφθαλμό,

ὅπως ἡ ριπὴ τοῦ ἀνέμου,

μόνη, τελευταία,

ποὺ ξεσηκώνει τὴ χορταρένια θημωνιὰ τῆς ἥβης

Ἀπὸ τὴ συλλογὴ

ἕνας ὠκεανός, ἕνα μέτωπο στὴν ἐξορία,

ἐκδόσεις unu, 1934

Ὁ Virgil Carianopol  γεννήθηκε στὸ Caracal στις 29 Μαρτίου 1908 καὶ ἔφυγε ἀπὸ τὴ ζωὴ στις 6 Ἀπριλίου 1984. Μετὰ τὶς ἐγκύκλιες σπουδὲς στὴ γενέθλια πόλη, ἐγγράφεται στὴ Στρατιωτικὴ Τεχνικὴ Σχολὴ τοῦ Βουκουρεστίου (1924-1930), τὴν ὁποία ἐγκαταλείπει γιὰ νὰ ἐγγραφεῖ στὴν Φιλοσοφικὴ Σχολὴ Ὑπῆρξε γιὰ λίγο συνεργάτης τοῦ περιοδικοῦ Viața literară τοῦ George Murnu καὶ γιὰ μικρὸ διάστημα τῆς πρωτοποριακῆς ὁμάδας unu. Μετὰ τὸ 1936 στρέφεται στὴν παραδοσιακὴ καὶ κλασικὴ ποίηση. Τὸ ἔργο του Un ocean, o frunte in exil ἐντάσεται στὴν ρουμανικὴ avangarde. Διώχθηκε ἀπὸ τοὺς κομμουνιστὲς γιὰ τὶς πολιτικές του ἀπόψεις καὶ φυλακίστηκε μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1956-1963 στὶς φυλακὲς τοῦ Aiud καὶ τῆς Periprava.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. προ­φα­νῶς ἐν­νο­εῖ τὸν Saşa Pană, σπου­δαῖ­ο ποι­η­τὴ τῆς ρου­μα­νι­κῆς avant-garde, ἐκ­δό­τη τοῦ πε­ρι­ο­δι­κοῦ unu.

2. unu λο­γο­τε­χνι­κὸ πε­ρι­ο­δι­κὸ τῆς ρου­μα­νι­κῆς avangarde ποὺ ἐκ­δό­θη­κe ἀ­πὸ τοὺς Saşa Pană καὶ Moldov (Marcu Taingiu), στὸ Βου­κου­ρέ­στι καὶ στὸ Dorohoi με­τα­ξὺ τοῦ Ἀ­πρι­λί­ου 1928 καὶ τοῦ Δε­κεμ­βρί­ου 1932, στὸ ὁ­ποί­ο δι­α­πλέ­κον­ταν στοι­χεῖ­α τοῦ νταν­τα­ϊ­σμοῦ καὶ τοῦ σου­ρε­α­λι­σμοῦ. Τὰ δέ­κα πρῶ­τα τεύ­χη του τυ­πώ­θη­καν στὸ Dorohoi καὶ τὰ ὑ­πό­λοι­πα στὸ Βου­κου­ρέ­στι. Στὶς σε­λί­δες του φι­λο­ξε­νή­θη­καν κεί­με­να, σχέ­δια καὶ φω­το­γρα­φί­ες τῶν Saşa Pană, Moldov, Madda Holda, Geo Bogza, Urmuz, Victor Brauner, Stephan Roll, Ilarie Voronca, Tristan Tzara, Vasile Dobrian, Benjamin Fondane, Aurel Zaremba, Jean David, Andre Breton, Robert Desnos, Paul Eluard, Man Ray κ.ἄ.